Menekşe Bakımı

     

   Bir diğer adı da Afrika Menekşesidir. Daha doğrusu halk arasında bu şekilde adlandırılır. Hemen hemen herkes tarafından sevilerek yetiştirilen Afrika menekşesi çok popüler bir süs bitkisidir.  Ana vatanı Güney Afrika’dır.  Otsu karakterde yeşil, tüylü ve kalın etli yapraklara sahiptir. Çiçekli halde iken çok göz doldursa da çiçeksiz hali de güzeldir. Yaprakları saksı üzerinde rozet gibi yayılır. Hemen hemen bütün bir yıl içinde çiçek açar.

     Bu yazımda Afrika menekşesinin ortam ve toprak isteklerini, bakımını, çiçeklendirilmesini ve ev ortamında çoğaltılmasını anlatmaya çalışacağım.

• Işık İsteği:

    Sağlıklı bir menekşenin çiçek açmamasının en temel nedenlerinden biri ışık ihtiyacıdır. Menekşe doğrudan güneş ışığından hoşlanmaz ancak gölge alanlarda da çiçeklenme sorunu yaşar. Yeterli ışık alacağı bir konuma alınırsa sorun giderilecektir. Bu nedenle direk güneş ışığı almayan bir cam önü ışık ihtiyacını fazlasıyla karşılayacaktır. 

    Sarkmış yapraklar bitkinin çok fazla ışık aldığını, uzun ve yukarı doğru kalkan yapraklar ve az çiçeklenme de çok az ışık aldığını gösterir.

• Nem isteği:

    Menekşeler nemli ve havadar ortamlardan hoşlanır. Ortam nemi düşük olduğunda ve yetersiz sulama da tomurcuk oluşumu olumsuz etkilenir. Sulama rejimi yeniden değerlendirilmeli ve ortam nemi düşükse nem artırılmalıdır. Afrika menekşesi çok kuru atmosfere bile dayanabilir, güzel yapraklar verir ancak çiçek açmaz. Hava rutubetinin çok düşük olduğu yerlerde, ev içinde bitkilerin yetişebileceği kadar nemlilik yaratabilmek için; saksı altlığı ile birlikte saksılar, içinde nemli kum ya da perlit bulunan alçak tepsiler üstüne oturtulmalıdır. 

    Hava neminin düşmesiyle yapraktan meydana gelen su kaybı artacağı için gelişmede gerilik meydana gelir. Çok fazla hava nemi ise yaprakların çürümesine neden olur. Aşağıdaki fotoğrafta farklı bir sulama yöntemi görülmektedir.

• Sıcaklık isteği:

     Afrika menekşesi düşük sıcaklıklara fazla dayanıklı bir bitki değildir. Yüksek sıcaklıklara ise dayanımı daha fazla olmasına karşın vereceği ilk tepki çiçeklerini dökmek ve tomurcuk üretimini durdurmak olacaktır. Sıcaklık isteğine uygun alanlara taşınarak durum giderilir. Afrika menekşelerinin ideal sıcaklık isteği gece ve gündüz her ikisinde de 21-26 °C’dir. İdeal sıcaklık ışığın süresine, şiddetine ve bitkinin gelişme safhasına bağlıdır. Sıcaklığın 29 °C’nin üzerine çıkması vaktinden önce çiçeklenmeye ve zayıf gelişmeye neden olur. 18 °C’den daha az sıcaklıkta da bitki yavaş büyür, çiçeklenme süresi uzar ve bitkinin çeşitli mantar ve bakteriyel hastalıklara dayanıklılığı azalacağından zarar görme olasılığı artar. Sıcaklık 10 °C’nin altına düştüğünde ise üşüme zararı başlar. Gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı 5 °C’yi aşmazsa çiçekler daha renkli ve parlak, yapraklar ise büyük olacaktır.

• Gübre isteği:

    Bitkiler ihtiyacı olan besinleri alarak gelişim sağlar ve çiçek açarlar. Menekşe yıl boyu faaliyet gösterip çiçek açtığı için düzenli olarak gübrelenmesi gerekir. Gübre noksanlığı çiçeklerin kısa ömürlü olmasına neden olabileceği gibi gelişimi olumsuz etkileyecektir. Genelde yeni saksıya dikilmiş bitkiler ikinci veya üçüncü haftaya kadar veya kökler saksı kenarlarına ve dibine ulaşıncaya kadar üst gübrelemeye gerek duymazlar. Afrika menekşesinde azot, fosfor, potasyum noksanlığında şu belirtiler ortaya çıkmaktadır .

Azot noksanlığında zayıf büyüme, yapraklarda küçülme, alt yapraklar üzerinde sarı ve kahverengi lekelerle ortaya çıkar. Bitki ya çok az sayıda çiçek oluşturmakta ya da hiç çiçek vermemektedir.

Fosfor noksanlığında yapraklar çok küçülür; koyu, mat renk alır. Yaprak üzerinde siyah lekeler oluşur. Çiçeklenme olmaz, ya da çok az olur.

Potasyum noksanlığında alt yapraklarda sararma, yaprak kenarlarında yer yer kahverengileşme görülür.

Kaz boynu:

   Menekşenin yaşı büyüdükçe kaz boynu diye tabir edilen bir görüntü oluşur. Bu durumda gövde toprak seviyesinden yukarıda kalır.

    Giderek yapraklar merkezde toplanır ve çiçeklenme olmaz. Böyle bir durumda yaşlı yapraklar temizlenmeli, gövdede tuz birikimi varsa keskin bıçak yardımıyla temizlenmeli ve yaprakların hemen altından gövde kesilerek yeniden dikilmelidir.

Üretilmesi:

    Yaprak çeliği ile üretim en kolay ve zahmetsizce yapılabilecek bir üretim şeklidir. Ticari olarak en çok kullanılan çoğaltma yöntemidir. Seralarda her mevsim yaprak çeliği ile üretim mümkünse de, esas olarak ilkbahar ve yaz mevsimi en uygun zamandır. Bazı türler çok kolay bazıları ise çok zor köklenir. Üretim için öncelikle, uygun yaprak seçimiyle işe başlanılmalıdır. Çok büyük, yaşlı yapraklar alınmamalıdır. Bunlar bitkinin en altında bulunur, kolaylıkla çürürler ve köklenme yetenekleri zayıftır. Genç yapraklar da uygun değildir. Daha gelişimini tamamlamamıştır ve bunlar küçük ve yavaş büyüyen bitkiler verirler. Büyümesini tamamlamış, orta büyüklükteki yapraklar alınmalıdır. Bunlar en güçlü ve sağlıklı yapraklar olup, hızlı büyüyen, sağlıklı bitkiler verirler.

    Yaprak sapı 1-5 cm uzunluğunda olmalıdır. Alınan yapraklar yüksek nemli alanlarda tutulan saksıya yerleştirilir. En iyi köklendirme ortamı  ½ perlit ½ torf karışımıdır. Kök ortamı sıcaklığının 24 °C, hava sıcaklığının ise 18 °C olmasını önermektedir. 8-12 hafta sonra 2.5 cm olan yavru bitkiler alınabilir.

    Yavru bitkilerin tek düze büyüklükte olması için sadece en büyük yavru bitkileri alınıp, yaprak tekrar dikilir ve üç defa bu işlemi yapacak şekilde döngü 2 haftada 1 tekrar edilir. Genç bitkiler çok küçük saksılara yerleştirip, 2-6 hafta büyütülür ve daha sonra 10 cm’lik saksılara şaşırtılır. Suda köklendirme de yaprağın kesim boyu da önemlidir. Kısa kesilen yaprakların ucu su içinde çürüdüğünde, bu kısmı kesip atmak olanağı yoktur. Oysa uzun kesilen yaprakların ucu çürüme durumunda kesilerek, kalan sap tekrar temiz suya daldırılır.

   Diğer taraftan, uzun saplı bitki köklendiğinde, oluşan yavru bitki, ana bitkiye ihtiyacı kalmayacak kadar gelişince, yapraklı sap, yavru bitkinin üzerinden kesilerek ayrılır köklü olan yavru bitki torfa dikilir. Köksüz yapraklı sapta yeniden köklendirilebilir. Bu sayede sağlıklı genç bir yapraktan 2 ya da 3 kez yavru bitki alınabilir.

    Dünya üzerinde yetiştirilen bazı afrika menekşeleri görüntüleri ile sizleri baş başa bırakıyoruz. Hepsi o kadar güzelki;